Ekologjia
Ekologjia është degë e biologjisë, e cila e studion shpërndarjen dhe pasurimin e jetës dhe marrëdhënieve në mes organizmave me njëri tjetrin si dhe ambientit jetësor. Termi "ekologji" rrjedh nga fjala greke "ojkos - vendbanim, mjedis jetësor dhe logos - shkencë, dituri". Termin "ekologji" për herë të parë e ka përdorur shkencëtari Hekeli, megjithëse si themelues i ekologjisë moderne merret shkencëtari i njohur Darvini. Gjithashtu ai merret me problemet e mjedisit duke gjetur zgjidhjen e tyre më të mirë dhe me vetëdijesimin e njerëzve mbi dëmet që po i shkaktojnë mjedisit dhe vendit ku jetojnë. Ambienti i një organizëm mund të përbehet prej dy pronash, faktor Abiotike siç është insulimi (drita e diellit), klima, gjeologjia dhe faktorët biotike, në të cilët hyjnë organizmat që ndajnë vendbanimin.
Në bazë të studimit ekologjia ndahet në të bimëve, shtazëve dhe të mikroorganizmave. Në sheqerit me primitive së pari është festuar vera pastaj pranvera, mirëpo, me kalimin e kohës kjo gjë është përmirësuar dhe 21 marsin e kanë emëruar si dita e pranverës dhe dita e ekologjisë.
Ekologjia e bimëve merret me studimin e llojeve bimore dhe fitocenozave (bashkësive) të tyre ndaj mjedisit jetësor.
Ekologjia e shtazëve merret me studimin e llojeve shtazore dhe zoocenozav (bashkësive) të tyre ndaj mjedisit jetësore.
Përmbajtja
[fshih]Faktorët ekologjik[redakto]
Në vendjetesë (biotop) të tyre qeniet e gjalla janë nën ndikimin e përhershëm të kushteve (faktorëve) të mjedisit jetësorë. Këto veprime, që bëhen në qenie të gjalla, quhen Faktorët Ekologjik. Faktorët ekologjikë ndahen në faktorë që rrjedhin nga bota jo e gjallë (faktorët abiotikë), atë të botës së gjallë (biotikë) faktor që ndikon njeriu (antropogjen).
Faktorët abiolotik[redakto]
Janë (drita, temperatura, lagështia, toka, ajri)
Drita[redakto]
Drita është burim i dielli. Është faktori i domosdoshëm për organizmat e gjallë, sidomos për bimët e gjelbërta sepse me më anë të dritës ata kryen proceset e fotosintezës. Kurëse për shtazët e tjera shërben për orientim, zhvillim etj.
Ekzistojnë shtazë që jetojnë në kushte të ndryshme të jetës si p.sh. disa shtaze i janë përshtatur kushteve në shpella, ka shumë shtazë që jetojnë në errësirë si : miu i verbër, urithi, proteusi, lakuriqi i natës etj.
Bimët ne bazë të dritës ndahen ne : bime dritëdashëse (heliofite) dhe hijedashëse (skiofite). Bimët heliofite janë më të zhvilluar kanë gjete të trash dhe me kutikula kurse ato skiofite janë më pak të zhvilluar, s'kanë kutikula dhe ka gjete në të ndjeshme.
Temperatura[redakto]
Organizmat klasifikohen në basë të dikimit të temperaturës si : organizmat që u përshtaten temperaturë se lartë quhen organizma termofil. Kurse ata që i përshtaten temperaturës së ulëte quhen organizma frigofil, organizmat me temperaturë konstante quhen organizma homeoterm (shtazët dhe gjitarët), dhe organizmat që e ndryshojnë temperaturën quhen poikiloterm (pakurrizoret dhe kurrizoret, përveç shtazëve dhe gjitarëve).
Lagështia[redakto]
Toka[redakto]
Paraqet faktorin ekologjik me rendesi te madhe,meqenese pjesa me e madhe e llojeve bimore dhe shtazore jeten e tyre e realizojne ne abientin tokesor. Shumica e bimeve perforcohen per toke nga e cila furnizohen me uje dhe kripra minerale te domosdoshmeper procesin e fotosintezes,ndersa shume shtaze ne te gjen ushqimin edhe ndertojn strofullat dhe çerdhet e tyre.Ne toke po ashtu jetojne shume mikroorganizma.Prandaj,token duhet kuptuarsi mjedis ku organizmat realizojne jeten e tyre duke formuar nje teresi te pandashme organike.Toka perfaqeson nje kompleks,i cili ka temperaturen e vet,lageshtine si dhe veçorite fizike,kimike dhe biologjike. Ne kete mjedis jetesor bimet e gjelbra me ane te fotosintezes krijojne materie organike.Pjesa me e madhe e ketyre materieve shfrytezohet nga vete bimet,njeriu dhe shtazet bimengrenese,ndersa mbeturinat e tyre nga zberthyesit.nga kjo rrjedh se se ne mes tokes dhe qenieve te gjalla, te cilat jetojne ne te panderprere kryhetshkembimi i materies dhe i energjise. Bimet dhe shtazet me aktivitetet e tyre jetesore ndikojne ne formimin e tokes pjellore.Keshtu gjate zberthimit te mbeturinave te bimeve formohet humusi(toke pjellore),ndersa shume parruazore,siç jane p.sh skrranjat e tokes,urithi etj.,bejne perzierjen dhe imtimin e tokes, duke e bere ate me pjellore.
Ajri[redakto]
Gjithashtu ekologjia ndahet ne : ekologjia e bimëve, ekologjia e shtazëve dhe ekologjia e njerëzve.
Shiko edhe këtë[redakto]
Commons: Ecology – Album me fotografi dhe/apo video dhe material multimediale | Ky artikull nga Biologjia është një faqe cung. Mund të ndihmoni Wikipedian duke e përmirësuar. |
No comments:
Post a Comment